To "στρες των εξετάσεων" ή το άγχος του αποτελέσματος;

σύντομα περίπου ένας στους δύο στην χώρα μας θα βρίσκεται σε συνθήκες εξετάσεων. παραδοσιακά είναι η δυσκολότερη περίοδος  της χρονιάς για όλους μας. Ή μήπως, απλώς,  δεν έχουμε σκεφτεί ότι δεν θα πρέπει να είναι έτσι;

Στο σύντομο άρθρο που ακολουθεί θα εξηγήσω γιατί κατά την γνώμη μου (και πολλών άλλων μάλιστα) δεν θα πρέπει να μας στρεσάρουν οι εξετάσεις, το αντίθετο θα έλεγα...

Πως το λένε: Άγχος ή Στρες;
Το στρες αφορά μια φυσιολογική αντίδραση του οργανισμού σε ένα νέο απαιτητικό ερέθισμα, σε μια συνθήκη πίεσης ή απαίτησης και πάντα προκαλεί την απελευθέρωση αδρεναλίνης. Το "στρες των εξετάσεων" αφορά τις αρνητικές σωματικές-φυσιολογικές, γνωστικές και συμπεριφορικές αντιδράσεις ενός ατόμου (μαθητή) κατά την διάρκεια μιας αξιολόγησης, οι οποίες συνοδεύουν τις σκέψεις και τις αντιλήψεις σχετικά με τα αρνητικά αποτελέσματα μιας εξέτασης ή αξιολόγησης, προκαλώντας ένα αίσθημα πίεσης που μάλλον θα επηρεάσει αρνητικά την απόδοση του ατόμου κατά την διάρκεια της εξέτασης.
Το στρες, ωστόσο, διακρίνεται σε "αρνητικό" (distress) και "ευεργετικό" (eustress).
Το άγχος αφορά ένα συναίσθημα. Μοιάζει να είναι το αποτέλεσμα, για την ακρίβεια, η συναισθηματική αντίδραση του οργανισμού σε συνθήκες στις οποίες υπάρχει φυσιολογική διέγερση του οργανισμού και ταυτόχρονα η εκτίμηση μιας απειλής την οποία το άτομο αμφιβάλλει αν θα καταφέρει να αντιμετωπίσει. Το άτομο έχει επίγνωση ότι δεν κινδυνεύει πραγματικά από κάποιες από αυτές τις απειλές. Παρ' όλα αυτά, δεν μπορεί να ελέγξει ένα δυσφορικό συναίσθημα άγχους, σε αυτή την περίπτωση λέμε ότι έχει: φοβίες. Όταν πάλι το άτομο εκτιμά ότι υπάρχει πραγματικός και άμεσος κίνδυνος από κάποιες απειλές, τότε λέμε ότι έχει: φόβους. Το άγχος διακρίνεται σε "ιδιοσυγκρασιακό" (μέρος της προσωπικότητας) και "καταστασιακό" (προερχόμενο από διάφορες καταστάσεις).

Επιπτώσεις από το "στρες των εξετάσεων"
Κάποιος σε κατάσταση αρνητικού στρες χάνει την ικανότητα να ανακαλέσει, να επεξεργαστεί και να συνθέσει πληροφορίες και μάλιστα αυτές που βρίσκονται στην μνήμη εργασίας, δηλαδή, την μνήμη άμεσης πρόσβασης. Επίσης δεν μπορεί να συγκεντρωθεί σε αυτό που κάνει, κουράζεται και απογοητεύεται εύκολα, ενώ, αντιμετωπίζει διαχειριστικά προβλήματα, όπως ξεχνάει διαδικασίες, δοκιμασμένες μεθόδους επίλυσης προβλημάτων και έχει αδυναμία να ελέγξει τα συναισθήματά του και τις αντιδράσεις του που είναι ή πολύ υπερβολικές ή άνευρες και άτονες. Άρα με λίγα λόγια το στρες των εξετάσεων μπορεί να μην δείξει όσα ακριβώς μπορούμε και ξέρουμε να κάνουμε.

Πως μπορούμε να το αντιμετωπίσουμε;
Αφήστε στην άκρη κάθε στρατηγική αυτό-υπονόμευσης (συμπεριφορές που χρησιμοποιούνται ως άλλοθι για την αποτυχία ή την αποφυγή έργου), κάθε αίσθημα άγχους (φόβος) για την επίδοση σας, κάθε αρνητική αυτό-εκπληρούμενη προφητεία εστιάζοντας στο αποτέλεσμα πριν καν την προσπάθεια, εστιάστε, αντίθετα, στην προετοιμασία για την εξέταση.
Θέστε ρεαλιστικούς, επιτεύξιμους στόχους για την εξέταση αφού όμως έχετε αναγνωρίσει τα δυνατά και αδύνατα σημεία σας. Προετοιμαστείτε με την λογική "συχνά και λίγο" και αποφύγετε την εξουθένωση του "πολύ και τώρα". Διορθώνετε συστηματικά τα λάθη σας και κάνετε βέβαιο ότι δεν τα επαναλαμβάνετε. βρείτε τρόπους να επιβραβεύετε τον εαυτό σας μετά από κάθε πετυχημένη προσπάθεια σας, στοχεύστε στην ποιότητα της προετοιμασίας και όχι την ποσότητα, μην συγκρίνετε τον εαυτό σας με άλλους και κυρίως με αυτούς που είναι οι καλύτεροι, όταν ξεκινά ή εξέταση όλοι αρχίζουν από το μηδέν. Εστιάστε στην προσωπική σας βελτίωση και κυρίως στην σταθερή βελτίωση. Βρείτε ρυθμό μελέτης και πότε σας μοιάζει περισσότερο αποδοτική. Χρησιμοποιήστε κάθε στρατηγική και δεξιότητα μελέτης που γνωρίζετε, προσπαθείστε να κάνετε την μελέτη ευχάριστη και αποδοτική, η μελέτη είναι η καλύτερη μέθοδος αντιμετώπισης του στρες. Μην αναβάλλετε το πρόγραμμά σας και καθορίζετε τους στόχους σας μετά από κάθε περίοδο (κάθε εβδομάδα ας πούμε).
Κατά την διάρκεια της εξέτασης εστιάστε στην άσκηση κάθε μία ξεχωριστά και αγνοήστε το συνολικό αποτέλεσμα, ακολουθήστε την διαδικασία και τις στρατηγικές επίλυσης κάθε άσκησης με ευλάβεια και προσήλωση, μείνετε συγκεντρωμένοι στην εξέταση και επενδύστε στην ποιότητα της μελέτης σας, μην ξοδεύεστε σε περιττές και υπερβολικές συναισθηματικές εξάρσεις, συνεχίστε να επιβραβεύετε τον εαυτό σας ακόμα και λεκτικά και να αυτό-κινητοποιείστε, μείνετε πιστοί στο πλάνο εργασίας σας και κάντε το καλύτερό σας.

Τελικά μήπως οι εξετάσεις μου κάνουν καλό;
Κάθε εξέταση ή αξιολόγηση δεν μπορεί να δείξει την συνολική εικόνα, με άλλα λόγια κανείς δεν αντιλαμβάνεται τις πλήρεις δυνατότητες, ικανότητες, χαρίσματα και ταλέντα σου μέσα από μια εξέταση. Είναι απλά ο περισσότερο διαδεδομένος τρόπος εξαγωγής συμπερασμάτων για την διαχείριση του ανθρώπινου δυναμικού και αυτό και πάλι υπό προϋποθέσεις, άρα εάν βάλεις τα πράγματα στην πραγματική τους διάσταση τότε αποφορτίζεται και απομυθοποιείται ο θεσμός των εξετάσεων. Πρέπει όμως να αντιμετωπιστούν. με τις παραπάνω συμβουλές θα αισθανθείς καλύτερα και εσύ και οι γονείς σου και ενδεχομένως και οι καθηγητές σου. Φρόντισε να μαθαίνεις και να κερδίζεις κάτι από κάθε τι που αντιμετωπίζεις. Καλή Επιτυχία σε όλους όποια εξέταση και όποτε την δώσετε.

Δημήτρης Μαρούλης.

Με την "καθοδηγούμενη φαντασία" (τεχνική σκέψης) μπορούμε να αισθανθούμε καλύτερα εάν οραματιζόμαστε την αίσθηση και το συναίσθημα της επιτυχίας μετά από την εξέταση. Πολλοί αθλητικοί ψυχολόγοι χρησιμοποιούν αυτή την τεχνική με κορυφαίους αθλητές παγκοσμίως. Όταν φαντάζεσε τον εαυτό σου νικητή και πετυχημένο υπάρχουν περισσότερες πιθανότητες να γίνεις τέτοιος. Πρέπει όμως να εργαστείς για αυτό εξίσου πειστικά!